Competentie
Een competentie bestaat uit kennis en vaardigheden. Een competentie is niet aangeboren maar train je door hard te leren en te werken. Een taal leren is bijvoorbeeld een competentie. Iedereen kan dit leren. Wanneer je er talent voor hebt kun je er in uitblinken.
Met kennis en ervaring weet bijvoorbeeld een kok hoe hij hygiënisch moet werken. Met vaardigheden en ervaring leer je bekwaam worden in bepaalde handelingen die horen bij een competentie.
Vaardigheden
Een vaardigheid is een onderdeel van een competentie. Met vaardigheid wordt bedoeld een handeling waarin je bekwaam bent bijvoorbeeld een verpleegkundige kan bloed prikken of een secretaresse kan notuleren en afspraken inplannen in computersystemen.
Hefboomvaardigheden
Volgens Luk Dewulf[1] is talent hebben alleen niet genoeg om ergens succesvol in te worden. Wil je talent zichtbaar maken en inzetten is er meer nodig. Om talent in actie te kunnen zien is er gedrag en context ( situaties) nodig. De activiteit waarin je dan uitblinkt wordt vaak als talent gezien bijvoorbeeld, zij kan goed voetballen of hij speelt mooi gitaar. Maar om uit te kunnen blinken in een bepaalde activiteit heb je verschillende talenten nodig en dat kan van persoon tot persoon verschillen.
Hefboomvaardigheden zijn vaardigheden waarmee je talent kunt laten groeien en met deze vaardigheden leer je de talenten beter onder controle te houden als je onder druk staat. Er zijn dus twee soorten hefboomvaardigheden: zij die je helpen om meer uit je talenten te halen en vaardigheden die je helpen om je talenten onder controle te houden. Het trainen van deze hefboomvaardigheden kost energie maar omdat het je talent laat groeien levert het uiteindelijk energie op.
Wanneer je stress ervaart, slecht geslapen hebt, onder grote druk staat of fysiek niet goed voelt, kun je deze hefboomvaardigheden moeilijker toepassen. Door deze vaardigheden blijvend te trainen voorkom je dat je talent niet productief, inefficiënt of ongewenst is.
21e-eeuwse vaardigheden
21e-eeuwse vaardigheden zijn algemene vaardigheden die nodig zijn om in een kennismaatschappij te kunnen functioneren en er aan bij te kunnen dragen. Lees meer over 21e-eeuwse vaardigheden.
Executieve vaardigheden
Executieve vaardigheden zijn denk- en gedragsvaardigheden die ieder mens nodig heeft om succesvol te kunnen leren en werken in privéleven of op school/werk. Je hebt ze nodig om je talenten te ontwikkelen.
Peg Dawson en Richard Guare onderscheiden elf soorten[2]:
- Respons-inhibitie: Het vermogen om na te denken voordat je iets doet.
- Werkgeheugen: De vaardigheid om informatie in het geheugen vast te houden bij het uitvoeren van complexe taken.
- Emotieregulatie: Het vermogen om emoties te reguleren om doelen te realiseren, taken te voltooien of gedrag te controleren.
- Volgehouden aandacht: De vaardigheid om aandacht te blijven schenken aan een situatie of taak, ondanks afleiding, vermoeidheid of verveling.
- Taakinitiatie: Het vermogen om zonder dralen aan een taak te beginnen, op tijd en op een efficiënte wijze.
- Planning/prioritering: De vaardigheid om een plan maken om een doel te bereiken of een taak te voltooien
- Organisatie: Het vermogen om systemen te ontwikkelen en te onderhouden om op de hoogte te blijven van informatie of benodigde materialen.
- Timemanagement: De vaardigheid om in te schatten hoeveel tijd je hebt, hoe je deze het beste kunt verdelen en hoe je een deadline moet halen.
- Doelgericht gedrag: Het vermogen om een doel te formuleren, dat te realiseren en daarbij niet afgeleid of afgeschrikt te worden door tegengestelde belangen.
- Flexibiliteit: De vaardigheid om plannen te herzien bij belemmeringen, tegenslagen, nieuwe informatie of fouten.
- Metacognitie: Het vermogen om een stapje terug te doen om jezelf en de situatie te overzien, om te bekijken hoe je een probleem aanpakt.
Studievaardigheden
Dit zijn vaardigheden die je nodig hebt tijdens het studeren/leren en maken van werk. Met behulp van studievaardigheden kun je gemakkelijker zelfstandig leren op school, op het werk en privé. Er zijn verschillende studievaardigheden en iedereen heeft een eigen manier van leren. Daarom is het belangrijk uit te zoeken welke studievaardigheden bij jouw leerstijl passen.
Vakspecifieke vaardigheden
Dit zijn vaardigheden die specifiek horen bij een bepaald vak.
Voetnoten
- Luc Dewulf, 2014, Ik kies voor mijn talent, uitgeverij LannooCampus, Culemborg (NL)
- Peg Dawson en Richard Guare, 2012, Coachen van Kinderen en adolescenten met zwakke executieve functies (Peg Dawson en Richard Guare 2009), Hogrefe Uitgevers, Amsterdam (NL)